کشف فرهنگی ۷ هزار ساله در کله‌کوب آیسک خراسان جنوبی

به گزارش ایسنا منطقه خراسان جنوبی، به نقل از روابط عمومی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی، سید احمد برآبادی -مسؤول حوزه پژوهش و مطالعات اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی - گفت: گمانه‌زنی به‌منظور لایه‌نگاری محوطه کله‌کوب آیسک در خرداد ماه  جاری با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و پژوهشکده باستان‌شناسی به شماره ۹۷۵۳۱۲۸۵ مورخ ۱۵ اردیبهشت ۹۷ از تاریخ اول خرداد لغایت ۳۱ خرداد به سرپرستی دکتر محمدحسین عزیزی خرانقی آغاز شده است.

وی افزود: هدف این کاوش لایه‌نگاری و ارائه گاهنگاری نسبی و مطلق محوطه کله کوب و شناسایی توالی فرهنگی استقرارهای پیش‌ از تاریخی این محوطه است.

مسؤول حوزه پژوهش و مطالعات اداره کل خراسان جنوبی گفت: بدین منظور دو گمانه به ابعاد ۲×۲ متر در بخش مرکزی محوطه در کنار گمانه‌های کاوش شده قبلی، مورد حفاری قرار گرفته است و   با توجه به موقعیت مکانی کله‌کوب که بر لبه سه مخروط افکنه بسیار فعال قرار است   نرخ رسوب‌گذاری در دشت بسیار بالاست و به همین دلیل بر روی محوطه بین یک تا یک و نیم متر لایه‌های رسوبی ریزدانه آبرفتی بسیار حاصلخیز قرار گرفته و این موضوع موجب جلب کشاورزان به این محوطه شده است،   متأسفانه کله کوب به‌صورت کامل تسطیح شده و پراکندگی مواد فرهنگی بر روی سطح این محوطه کمکی به درک باستان‌شناختی محوطه نمی‌کند.

برآبادی بیان کرد: سرایان در شمال غرب خراسان جنوبی واقع شده و آب‌وهوای منطقه به خاطر وجود رشته‌کوه‌های شمال شهرستان و وجود دشت‌های کویری در جنوب به دو نوع آب‌وهوای سرد و گرم و خشک تقسیم می‌شود و مناطق شمالی به خاطر وجود رشته‌کوه‌های متعدد و دره‌های سرسبز در زمستان‌ها سرد و در تابستان‌ها معتدل است اما بخش اعظم منطقه را دشت‌ها و بیابان‌های خشک در بر گرفته است.

وی افزود: بر اساس مشاهدات و یافته‌های حاصل از بررسی‌ها و پیمایش منطقه مورد بحث و مستندات موجود باید عنوان شود که این محل در گذشته‌های دور نیز از آبادانی برخوردار بوده و   وجود صدف‌های آب شیرین نشان از هم‌جواری این محوطه با آب‌های دائمی است.

برآبادی ادامه داد: این مسئله یعنی نزدیکی و دسترسی به آب یکی از مهم‌ترین دلایل احتمال استقرار گاهی این محل بوده که با بررسی‌های دقیق‌تر می‌توان وسعت و هم‌جواری آن‌ها را با سایر استقرارگاه‌ها مشخص کرد.

مسؤول حوزه پژوهش و مطالعات اداره کل خراسان جنوبی گفت: محوطه کله کوب در شهر آیسک، شهرستان سرایان قرار داردکه به شماره ۲۳۰۰۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

وی افزود: ارتفاع محوطه حدود ۱۳۶۰ از سطح دریا و وسعت آن بر اساس گمانه زنی‌های صورت گرفته در سال‌های گذشته حدود ۷ هکتار است.

برآبادی با اشاره به اینکه مناطق شرقی ایران و بویژه خراسان جنوبی در مطالعات باستان‌شناسی پیش‌از تاریخ ایران مغفول واقع شده است، افزود: آثار بسیار اندکی از این دوران طولانی باستان‌شناسی ایران در این محدوده گزارش شده که این مناطق به عنوان لکه سفید و خالی از اطلاعات باستان‌شناسی در نقشه باستان‌شناسی ایران معرفی شود.

او یکی دیگر از مشکلات باستان‌شناسی پیش‌از تاریخ این منطقه محلی بودن گونه‌های سفالی این منطقه و ممکن نبودن مقایسه آن با مناطق پیرامون شناخته شده عنوان و اظهارکرد: این عامل موجب شده تا باستان‌شناسی در وهله اول و برخورد نخست امکان شناسایی و ارائه گاهنگاری نسبی و مقایسه‌ای بر اساس سفال را که مبنای مطالعات پیش‌از تاریخ‌اند را در این منطقه نداشته باشند.

مسؤول حوزه پژوهش و مطالعات اداره کل خراسان جنوبی گفت: در این میان محوطه کله‌کوب یکی از معدود محوطه‌های پیش‌ازتاریخ شناسایی شده در خراسان جنوبی است که دارای توالی فرهنگی مناسبی از هزاره پنجم تا سوم پیش از میلاد در این منطقه است و کاوش‌های این محوطه می‌تواند به عنوان مبنایی برای مطالعات آتی باستان‌شناختی در خراسان جنوبی   مدنظر قرار گیرد.

برآبادی عنوان کرد: متاسفانه این محوطه در سال‌های گذشته به شدت مورد تخریب قرار گرفته و کاملا تسطیح شده و به عنوان زمین زراعی مورد استفاده قرار می‌گرفته است،   علاوه بر آن کاوش‌های غیر مجاز زیادی به وسیله وسایل خاکبرداری سنگین در این محوطه صورت گرفته که موجب شده مطالعات باستان شناسی را در این محل بسیار مشکل کند.

وی ادامه داد: توالی لایه‌نگاری شناسایی‌شده بر اساس کاوش صورت گرفته شامل دوره‌های مفرغ، آغاز شهرنشین و هزاره پنجم پیش از میلاد است و استقرار در محوطه از اوایل دوره مس‌سنگی حدود هفت هزار سال قبل آغاز و در دوره مفرغ حدود پنج هزار سال پیش به پایان می‌رسد.

مسؤول حوزه پژوهش و مطالعات اداره کل خراسان جنوبی یادآور شد: یکی از ویژگی‌های برجسته این محوطه حضور سفال‌های لبه واریخته شاخص دوره آغاز شهرنشینی است که به تعداد زیاد در این محوطه شناسایی شده است و نمونه‌هایی از سفال‌های اوروکی و سینی‌های بانشی در کنار حجم زیادی سفال نخودی محلی در لایه‌های مشابه شناسایی شده است.

برآبادی بیان کرد: حضور چنین سفال‌های شاخص دوره آغاز شهرنشینی در این بخش ایران بسیار جالب توجه است و در زیر لایه‌های هزاره چهارم پیش از میلاد، شواهدی از فرهنگ‌های اوایل دوره مس سنگی که تاریخ پیشنهادی برای آن حدود هفت هزار سال پیش است   شناسایی شده است.

وی افزود: با توجه به ابعاد کوچک کاوش، امکان شناسایی فضاهای معماری میسر نشد ولی با توجه به یافته‌های موجود، احتمالا اولین ساکنین محوطه کله‌کوب، مردمانی روستا نشین بودند که به صورت موقت از این محوطه به منظور سکونت بهره می برده‌اند.

مسؤول حوزه پژوهش و مطالعات اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی ابراز امیدواری کرد: با تداوم کاوش‌ها در این محل، اطلاعات کامل‌تری حاصل شود.